De eerste nieuwsbrief van Onvoltooid Verleden. We gaan jullie vanaf nu vele nieuwsbrieven toesturen.

Faits Divers 4

Dick de Winter

In Faits divers van nummer 22 schreef ik onder de titel Stalins lange arm over de sovjetspion Hans Brusse, lid van de bekende uitgevers/journalisten/toneelspelersfamilie. Hij was de vermoedelijke moordenaar van zijn vroegere baas Walter Krivitsky die naar het westen was overgelopen. Van Hans Brusse is, schreef ik, verder niets meer vernomen. Zelf had hij zijn familie op het hart gedrukt niet naar hem en zijn vrouw Noor Jongert op zoek te gaan. Ik schreef toen ook dat hij wellicht op last van Stalin na zijn uitgevoerde opdracht vermoord kon zijn. Ook was het mogelijk dat hij een andere identiteit had aangemeten gekregen en zo elders met zijn vrouw heeft verder geleefd. Na de Tweede Wereldoorlog was er bij de moeder van Hans Brusse nog wel een raadselachtig kaartje (zonder postzegel) in de brievenbus gestopt met daarop de woorden: "We zitten in een ver land".  De kunstenaar Jan Jongert heeft zijn zus en zwager nooit meer gesproken al meende hij hem een keer eind jaren veertig in Rotterdam te hebben gezien.

Maar in het boek van Ton Biesemaat, Bernard Gate. Zwarte bladzijden uit het leven van de Prins der Nederlanden (Elmar, 2007) wordt een tip van de sluier opgelicht. De schrijver kwam in contact met Jan Heitink die gedurende tientallen jaren in zijn functie van adjunct-hoofdredacteur van De Telegraaf contacten onderhield met  inlichtingendiensten. Hij was jarenlang correspondent in Parijs geweest en tegelijk werkzaam als agent van de Franse geheime dienst. Hij ontmoette er Jan Brusse die in de jaren zestig naam had gemaakt met zijn tv- en radioreportages voor de AVRO: Hier Parijs, hier Jan Brusse. Heitink had een keer in het vakantiehuisje van Jan Brusse gelogeerd. Daar vond hij aanwijzingen dat zijn communistische neef Hans die van de aardbodem verdwenen leek, nog leefde. In het toenmalige Tsjechoslowakije leidde hij een opleidingsschool voor geheimagenten. Ton Biesemaat (p. 142-143):
Die neef was berucht/beroemd geworden doordat hij, voor de Tweede Wereldoorlog, de sovjet-overloper Krivitsky de halve wereld had achterna gejaagd om deze verrader van de internationale arbeidersklasse een kopje kleiner te maken. Krivitsky werd uiteindelijk dood, men dacht aan zelfmoord, aangetroffen in een hotelkamer in New York. Op dat moment was ook de Brusse-neef in opdracht van Stalins geheime dienst in Amerika. Met het traceren van deze Nederlandse topspion in dienst van Moskou had Jan Heitink dus eigenlijk geschiedenis geschreven. Maar een dusdanige geheime geschiedenis dat hij het niet in de krant kon zetten. Dat zou Jan Heitink daarna nog vaker overkomen.