Sjaak van der Velden

Ab Menist: van Amsterdam naar Rotterdam

Een oude klacht uit de arbeidersbeweging van Rotterdam, maar ook van andere plaatsen, is het gegeven dat mensen die omhoog kwamen drijven en zich ontwikkelden tot waardevolle kaderleden voor de plaatselijke arbeidersbeweging als verloren konden worden beschouwd. Door de landelijke leiding die veelal in de hoofdstad zetelde, werden zij dan namelijk verzorgd van standplaats te wisselen, deel te nemen aan het landelijk bestuur en een verhuizing naar Amsterdam lag dan in de rede. De geboorteplaats van een aanzienlijk aantal leidende figuren uit de arbeidersbeweging lag verspreid over het land maar om partij of bond te ondersteunen vertrokken zij naar de IJstad.

Van Hendrik Spiekman, de grote man van de Rotterdamse arbeidersbeweging is bekend dat hij hoewel zelf ook niet geboortig uit Rotterdam diverse keren weerstand heeft moeten bieden aan de roep van het partijbestuur van de SDAP om zich in Amsterdam te vestigen. Hij weigerde echter de Rotterdamse arbeiders en hun stad waaraan hij inmiddels zo verknocht was geraakt, te verlaten. Zo verging het meerdere lokale kopstukken. Nog in de jaren tachtig verklaarde een oude Rotterdamse communist tegen een groep punks die onderzoek deden naar Rood Rotterdam dat de landelijke partij in de vooroorlogse jaren steevast alle kader naar Amsterdam trok. De omgekeerde weg zijn minder mensen gegaan, maar het verschijnsel is niet geheel onbekend. Dick de Winter heeft onlangs een biografie gepubliceerd van Ab Menist, een van de mensen die van Amsterdam de 'provincie' ingetrokken zijn.

Menist (1896-1942) was een vakbondsman in hart en nieren die politiek aan de linkerzijde van de sociaal-democratie opereerde. Hij was geboren in een van oorsprong joodsorthodox milieu in Amsterdam, maar vervreemdde al snel van zijn oorsprong. Zowel zijn milieu als zijn geboorteplaats zegde hij vaarwel. Hij werd èn radicaal socialist èn Rotterdammer. Kenmerkend voor zijn optreden was vooral het directe werk aan de basis en daarin leek hij misschien wel meer op Hendrik Spiekman, de grote man uit de sociaal-democratische Rotterdamse arbeidersbeweging, dan hem lief zal zijn geweest. Hij was betrokken bij het opzetten van een gratis adviesbureau voor werklozen en later bij een zeer succesvolle werklozenorganisatie.

Het boek van Dick de Winter is nauwelijks een biografie. Dat is eigenlijk ook niet nodig lijkt me, want Menist is een van de velen en om nou aan iedereen een boek te wijden. Het lemma in het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland (BWSAN) over Menist is eigenlijk al genoeg. De Winter heeft dat klaarblijkelijk ook zo gedacht, want zijn boek gaat maar zeer ten dele over de persoon Menist en voegt nauwelijks details toe aan wat al bekend was uit het BWSAN. Een enkels sappig voorval uit het leven van Menist en dan vooral in zijn relatie tot de grote man Sneevliet voegt wel iets toe aan de kennis die althans ikzelf had van de beste man. Het gaat echter vooral over de Rotterdamse arbeidersbeweging in de jaren tussen de twee wereldoorlogen, een vrijwel onontgonnen terrein. Wie daarentegen alles wil weten over de clubs die vanwege het grotendeels ontbreken van een sterke CPH heel bepalend zijn geweest voor de vooroorlogse Rotterdamse linkse arbeidersbeweging zoals het NAS, de OSP, de RSAP of het Marx-Lenin-Luxemburgfront uit de oorlog kan zijn hart ophalen bij De Winter.

Dick de Winter, Ab Menist. Revolutionair-socialistisch vakbondsleider,
politicus en verzetsstrijder, Eburon Delft 2009.