Philip van Praag 1914-2000

Na een ziekbed van enkele maanden overleed op zaterdag 5 februari Philip van Praag, oud-hoogleraar Demografie te Brussel en Leuven. Als man van de wetenschap blonk hij uit door toonaangevende werken op het terrein van de demografie, maar bij zeer velen dankte hij zijn bekendheid toch vooral aan beschouwingen over de Nederlandse sociaal-democratie en de Arbeiders Jeugd Centrale.

Philip van Praag was van 1928 tot 1936 actief lid van de AJC, publiceerde meermalen over deze sociaal-democratische jeugdorganisatie en was sinds 1982 hoofdredacteur van het Mededelingenblad Oud-AJC-ers van Nederland. In 1989 werd hem ter gelegenheid van zijn 75ste verjaardag vanuit de kring van voormalige leden der AJC een boekje met gebundelde opstellen van eigen hand over de AJC aangeboden, verlucht met door Philip van Praag zelf uitgekozen illustraties van de grafica en sierkunstenares Fré Cohen. Over Fré Cohen schreef Philip voor het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de arbeidersbeweging in Nederland een mooie biografische schets, waarin hij vooral aandacht besteedde aan haar kunstzinnige werk ten dienste van de sociaal-democratie. Voor hetzelfde Biografisch Woordenboek schreef hij nog verschillende andere levensschetsen van socialistische kunstenaars en journalisten, onder meer van de door hem zo bewonderde A.B. Kleerekoper, die voor de oorlog als 'ABK' zijn 'Oproerige Krabbels' in 'Het Volk' schreef. In het 'Bulletin Nederlandse Arbeidersbeweging', in 'Onvoltooid Verleden', in het 'Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis' en in diverse andere periodieken, bundels en monografieën publiceerde hij artikelen, recensies, biografieën en studies, waarin hij uiting gaf aan zijn betrokkenheid op de geschiedenis van de Nederlandse sociaal-democratie.

Philip van Praag werd op 12 december 1914 geboren te Arnhem, maar verhuisde al in 1917 met zijn ouders naar Deventer, de stad waar zijn vader vóór de Tweede Wereldoorlog actief was in de lokale afdeling der SDAP en als secretaris van het Instituut voor Arbeidersontwikkeling. Werkzaam als reclame- en siertekenaar, stelde vader Van Praag zijn gaven mede ten dienste van SDAP, IvAO en vakbeweging. In oktober 1942 werden hij, zijn echtgenote, zoon en dochter gedeporteerd en vervolgens te Auschwitz vermoord. Philip, die als enige van het gezin overleefde, besteedde na de oorlog in verschillende artikelen, onder meer in het 'Deventer Jaarboek', aandacht aan leven en werk van zijn vader. In diverse afleveringen van het Jaarboek publiceerde hij artikelen over de Deventer sociaal-democratie en in de binnenkort te verschijnen aflevering zal posthuum een laatste artikel van zijn hand over de geschiedenis van de Deventer afdeling van het IvAO worden afgedrukt.

Een jaar of tien geleden ontmoette ik Philip bij toeval in het onvolprezen Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, waar hij op zoek was naar informatie over de 'Rode Familie' van Deventer. Zijn kennis over de SDAP en haar coryfeeën bleek verbluffend en wanneer de naam viel van 'ABK' of een andere door Philip bewonderde sociaal-democraat diepte hij uit zijn kolossale geheugen prompt een smakelijke anekdote op. We ontmoetten elkaar sindsdien enkele malen per jaar bij de presentatie van (jaar)boeken of het deelnemen aan symposia en bijeenkomsten over de geschiedenis van de socialistische arbeidersbeweging. Intensief contact ontstond enkele jaren geleden, toen men ons als oud-Deventenaren aanzocht een boekwerk te schrijven over de geschiedenis van de 'Rode Familie' van Deventer. Philip schreef op liefdevolle wijze over de vooroorlogse sociaal-democratie en eerde daarmee legendarische voorvechters met wie zijn vader nog intensief had samengewerkt. Op de 'Dag van de Arbeid' van het vorige jaar werd het boekwerk feestelijk gepresenteerd in het Deventer stadhuis en Philip hield er een mooie, met vele anekdotes gelardeerde, toespraak. De laatste keer dat ik contact met hem had was hij al ernstig ziek en hij sprak toen berustend over de tijd die hem nog restte. Kort erop is hij waardig en rustig overleden. Met de dood van Philip van Praag verliest de wetenschap een eminente vertegenwoordiger en de sociaal-democratie een kundig chroniqueur van haar historie. Zijn overlijden betekent echter bovenal het wegvallen van een bescheiden, tolerant, warm en buitengewoon aardig mens.

Henny Buiting