Marten Buschman

Haagse Gelijkheid

Op de meest onverwachte  momenten denk ik aan die uitspraak van George Orwell in zijn Animal Farm: 'Alle dieren zijn gelijk, maar sommigen zijn meer gelijk.' In de Residentie, waar volgens een recent onderzoek de segregatie tussen gegoeden en de heffe des volks het grootst van geheel Nederland, zijn de gegoede Hagenaars meer gelijk dan de volks Hagenezen.

Die scheiding weerspiegelt zich in het Haags Gemeentearchief. Tijdens een vluchtig bezoek voor een foto van de Haagse onderwijzer Jan Ligthart, die als onderwijsvernieuwer beroemd was van Zuid-Afrika tot de Noordkaap, merkte ik dat de fotoverzameling gedigitaliseerd was. Althans grote delen van de collectie zijn op de PC gezet en aldus via naam of trefwoord op scherm op te roepen. Dat geldt voor straten, maar ook voor personen. In deze deelverzameling 'portretten' zijn foto's opgenomen 'van personen die in Den Haag gewoond hebben en/of gewerkt hebben' en 'van een aantal vorstelijke personen.' Aldus de samensteller van de gedigitaliseerde fotocollectie.

Bij deze formulering lijkt het er op dat je mensen hebt, die in Den Haag gewoond en gewerkt hebben en mensen die niet aan dat kenmerk voldoen (dus in de residentie noch gewerkt noch gewoond hebben), maar vorstelijk zijn en daarom opgenomen zijn. Vraagtekende, fronsende wenkbrauwen derhalve, die tot wijd opengesperde ogen verworden wanneer jet het volgende scherm opslaat, dan krijg je het menu:

Vorstelijke personen: _________
Niet-vorstelijke personen: _________

De cursor staat te bliepen bij de vorstelijke personen, die zoals daarvoor uitgelegd niet gewerkt hebben noch in Den Haag hebben gewoond. Daarna komen de gewone mensen, die wel in de residentie gewerkt en gewoond hebben, maar als kenmerk toegewezen krijgen dat ze 'iets' niet zijn. Wat ze wel zijn, wordt in het eerste menu niet duidelijk. Maar waarom is Willem Drees - evenals Ligthart tot ver over de grenzen beroemd al was het maar vanwege zijn Maria-kaakjes - met meer dan vijftig portretten op het tweede plan terecht gekomen?

Je staat natuurlijk even te kijken, maar daarna openen zich weidse perspectieven voor gedachten-experimenten, zoals die sinds Albert Einstein ingang hebben gevonden. In de fotocollectie van het Amsterdamse Archief zijn de categorieën natuurlijk 'wereldburgers' en provincialen', in het Oost-Berlijn van van voor de val van de Muur 'spionnen' en 'niet-spionnen', in Moskou natuurlijk 'communisten' en 'niet communisten' en in het Jeruzalem tijdens de overheersing van de Romeinen is het onderscheid in de perkamenten documenten 'staatsburger' en 'slaaf', maar tijdens de korte Joodse alleenheerschappij tussen 66 - 70 Anno Domini 'zonen van het licht' en 'zonen van de duisternis'. En in het Berlijn van ná 1933 was het onderscheid  ......

Maar genoeg gekheid!
In sprookjes is Den Haag inderdaad het dorp van Jantje met zijn handje, waar alleen graven en andere vorstelijkheden wonen.En waar de werkende en wonende mede-mens op een tweede plaats gezet wordt. Na de val van de Muur zijn dit soort onderscheiden wel verdwenen, behalve in de Nederlandse Residentie, waar Oranjes meer gelijk zijn dan anderen!