Faits divers

Stalins lange arm
Jack Otsen maakt in Onvoltooid Verleden (nr. 21/januari 2006) in een interessant artikel over kunstenaar Jac. Jongert de volgende opmerking:
“Al of niet lid van de Communistische Partij Nederland (CPN), volgens bronnen van Igor Cornelissen was het huis van Jongert een recruteringsterrein voor de Russische geheime dienst, de GPOe. Jongerts dochter Noor was getrouwd met de communistische uitgevers zoon Hans Brusse, die voor de Russen werkte. Begin jaren dertig had Jongert zijn zoon Jan voor een jaar naar de Sovjet-Unie gestuurd. Naast kennis van de taal, wat onder andere resulteerde in de vertaling van Maxim Gorki’s novelle ‘Hoe ik leerde’- uitgegeven bij W.L. en J. Brusse in 1935 – moet Jan Jongert ook diensten voor de GPOe hebben verricht.” Jack Otsen zegt het hier nog aarzelend. Maar het is zeker dat Jan Jongert hand- en spandiensten heeft verricht voor zijn zwager Hans Brusse. Het historische programma van de VPRO, OVT (27-12-1998), onthulde dat hij samen met Hans Brusse het hoofd van de Sovjet inlichtingendienst in West-Europa, Walter Krivitsky, heeft willen vermoorden. Krivitsky had in 1937 met Stalin gebroken en zich onder bescherming van de Franse inlichtingendienst gesteld. Al eerder was Krivitskys collega en boezemvriend Ignace Reiss hem voorgegaan. Krivitsky had opdracht gekregen hem te vermoorden. Dat weigerde hij. Daarmee tekende hij zijn eigen doodvonnis. Ignace Reiss zocht in Nederland hulp bij de Revolutionair Socialistische Arbeiders Partij (RSAP) van Henk Sneevliet. Jan Jongert en zijn vrouw werden er in Amsterdam op uitgestuurd de woning van Sneevliet te bespioneren. Dat leverde niks op. Reiss werd later door de GPOe in Zwitserland (Lausanne) vermoord.
Na de Tweede Wereldoorlog wilde de (toen nog geheten) Binnenlandse Veiligheids Dienst (BVD) onder de naam ‘Operatie Antiek’ uitzoeken wat er van de communistische spionagenetwerken in Nederland was overgebleven. Een BVD-er, op zoek naar Hans Brusse, bezocht daarom Jan Jongert. Hij wist een goed contact met hem op te bouwen. Jan Jongert vertelde ondermeer dat het inderdaad Hans Brusse was geweest die Krivitsky in New York op zijn hotelkamer had vermoord. Dat zijn zwager een handige slotenmaker was, heeft er zeker toe bijgedragen dat de New Yorkse politie die de kamerdeur van Krivitsky aan de binnenkant gesloten vond, zelfmoord concludeerde. Jan Jongert heeft zijn zus Noor en zwager Hans Brusse nooit meer gesproken, ook al meende hij Hans Brusse eind jaren veertig in Rotterdam nog te hebben zien lopen.
Het kan zijn dat ze op last van Stalin vermoord zijn, het kan ook zijn dat ze een andere identiteit aangemeten hebben gekregen en zo verder hebben geleefd. Zelf hebben ze hun familie op het hart gedrukt nooit naar hen op zoek te gaan. Bij de moeder van Hans Brusse werd na de Tweede Wereldoorlog nog wel een raadselachtig kaartje in de bus gestopt (zonder postzegel) met daarop de woorden: “We zitten in een ver land.”

Dick de Winter

Archief Ruud Beeldsnijder
Ruud Beeldsnijder was lange tijd een zeer gewaardeerd lid van de redactie van Onvoltooid Verleden. Hij heeft verschillende artikelen geschreven. In die tijd liet hij me zien wat hij allemaal voor projecten onder handen had. Veel dus. Zijn archief is overgebracht naar het Amsterdamse Gemeentearchief, zoals uit onderstaand bericht blijkt. Het is overgenomen uit de electronische nieuwsbrief van het Gemeentarchief van Amsterdam.

Surinamer, Amsterdammer, wetenschapper en kunstenaar
De in 2004 overleden intellectueel Rudi Beeldsnijder groeide op in Amsterdam.
Tijdens zijn leven was hij actief in diverse Surinaamse organisaties. Hij was betrokken bij tijdschriften als Mokro, Kon na Wan en Mutyama. In onze bibliotheek hadden we al enkele publicaties van zijn hand opgenomen. De meeste daarvan verschenen in een beperkte oplage. Een zeer goede aanvulling daarop vormt het onlangs opgenomen materiaal. Dit is een ware fundgrube met vooral materiaal over Surinaams-Joodse genealogie, Surinaamse zelforganisaties, publicaties over de Surinaamse geschiedenis, slavenhandel, etcetera. Beeldsnijder promoveerde op het proefschrift Om werk van jullie te hebben. Plantageslaven in Suriname 1730 - 1750 en was onder meer betrokken bij de Vereniging voor Surinaamse Genealogie, waarvan we al archiefmateriaal in huis hebben.

Het circa 2,5 meter grote archief Beeldsnijder bestaat uit onder meer een zeer fraai familiefotoalbum over de periode 1891-1957. Het album bevat familiefoto’s die gemaakt zijn in Suriname, maar ook beeldmateriaal van een boottocht bij Loenen van de Bond van Surinamers. Van Rudi zelf zijn jeugdfoto’s opgenomen toen hij in Amsterdam woonachtig was aan de Aalsmeerweg. Rudi Beeldsnijder leverde in de periode 1991-2004 regelmatig wetenschappelijke bijdragen aan bijvoorbeeld OSO: Tijdschrift voor Surinaamse taalkunde, letterkunde, cultuur en geschiedenis. een halfjaarlijkse uitgave van de stichting Instituut ter bevordering van de Surinamistiek. Ook op cartografisch en artistiek vlak was Beeldsnijder actief. Hij laat handgetekende en gedetailleerde kaarten na van onder andere achttiende eeuws Amsterdam, maar ook van “Nederland in het jaar 2250” en een kaart met “de Rijn-, Maas- en Scheldemondingen na de implosie van de Nederlandse staat in de derde decade van de 21ste eeuw”.
Het archief met het toegangnummer 30181 beslaat de periode 1927 - 2004. Het vormt een mooie en waardevolle aanvulling op onze archieven en collecties. We streven er naar om dit migrantenerfgoed zo spoedig mogelijk te ontsluiten.

PERSBERICHT ZEVENDE DOMELA NIEUWENHUISLEZING

prof.dr. Cees Hamelink
De mensenrechten en de rechtsstaat gemangeld tussen terreur en terreurbestrijding

Het Ferdinand Domela Nieuwenhuis Fonds organiseert op zondag 26 november 2006 de zevende Domela Nieuwenhuis Lezing. Gastspreker is prof.dr. Cees Hamelink, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en de Vrije Universiteit. Het onderwerp van zijn lezing is De mensenrechten en de rechtsstaat gemangeld tussen terreur en terreurbestrijding. De lezing wordt gehouden in het Ferdinand Domela Nieuwenhuis Museum, Minckelersstraat 11 in Heerenveen.

De lezing begint om 14.30 uur. Iedereen is welkom vanaf 13.00 uur. Bert Altena, secretaris van het fonds, verzorgt vanaf 13.00uur een rondleiding door het museum. Tijdens de bijeenkomst zal de Domela Nieuwenhuis-penning worden uitgereikt aan een persoon of groepering die actief is in de geest van Domela. Cees Hamelink houdt zich bezig met de relatie tussen mensenrechten, communicatie en globalisering. Hij heeft tal van publicaties over deze onderwerpen geschreven. Hij heeft zich op vele terreinen ingezet voor de mensenrechten en is onder andere voorzittervan de Nederlandse Liga voor de Rechten van de Mens. Hamelink was enige tijd persoonlijk adviseur voor mensenrechten en communicatie van Kofi Annan, Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties. Hij bedankte toen de VN in 2005 een conferentie over het onderwerp organiseerden in Tunesië, een land waar de mensenrechten op grote schaal worden geschonden. Daarnaast werkte hij enige tijd mee aan het televisieprogramma De leugen regeert. De titel van de lezing spreekt voor zich. In de hele wereld worden in het kader van deterreur bestrijding de rechten van de mens, de privacy van de burger en de rechtsstaat geschonden, aangetast en bedreigd.

De entree voor de lezing bedraagt  € 3,- (inclusief entree museum en rondleiding). Donateurs hebben gratis toegang.

Het Domela Nieuwenhuis Fonds beheert de nalatenschap van Ferdinand Domela Nieuwenhuis: vrijdenker, socialist en anarchist, maar voor alles strijder tegen maatschappelijk onrecht. Het fonds helpt het aan hem gewijde museum instandhouden, dat sinds 1999 onderdeel is van Museum Willem van Haren in Heerenveen. Het fonds wil het streven van Domela op ondogmatische en actuele wijze blijvend onder de aandacht brengen.

De Domela Nieuwenhuis Lezingen van Homme Wedman (1999), Flip Bool (2000), Lolle Nauta (2002) en Hans Visser (2004) zijn uitgegeven. Zij zijn verkrijgbaar in de museumwinkel voor € 6,80. Ook de lezing van Cees Hamelink zal te zijner tijd inbrochure vorm verschijnen. Meer informatie over het museum is te vinden op de website: www.fdnmuseum.nl. Openingstijdendinsdag t/m vrijdag 11.00 – 17.00 uurzaterdag en zondag 13.00 – 17.00 uur